Minister Dijkgraaf heeft als coördinerend minister van Emancipatie op 18 november 2022 de nieuwe emancipatienota 2022-2025 uitgebracht.
De Nederlandse Vrouwen Raad heeft deelgenomen aan de bijeenkomsten die bij het voorbereiden van de Emancipatienota door het ministerie werden georganiseerd. We hebben daarvoor een uitvraag gedaan onder onze lidorganisaties en hun reacties in onze inbreng tijdens die bijeenkomsten meegenomen.
Het ministerie heeft in de input van alle organisaties twee rode lijnen vastgesteld:
1. Emancipatiebeleid moet intersectioneler zijn. Bijvoorbeeld door meer te kijken naar de specifieke positie van mensen met weinig opleiding, of mensen met een migratieachtergrond.
2. Op vrijwel alle reguliere beleidsterreinen moeten de effecten op emancipatie worden meegenomen.
Het ministerie geeft in de Emancipatienota aan dat dit belangrijke punten zijn waarop inderdaad verbetering mogelijk is, en dat die verbetering in deze kabinetsperiode krachtig wordt opgepakt (zie paragraaf II van de nota).
Uit de tekst van het persbericht bij het uitbrengen van de Emancipatienota:
De tijd waarin het initiatief voor emancipatie vooral werd gelegd bij achtergestelde groepen die geëmancipeerd moeten worden ligt achter ons. Je moet de gelijke waardering en ruimte ook krijgen van anderen. Dat vraagt om gedragsverandering en een cultuuromslag breed in de samenleving, kortom een opdracht aan ons allemaal. Het kabinet neemt zijn verantwoordelijkheid om een samenleving te creëren waarin ruimte is voor iedereen.
In Nederland wordt vaak gedacht dat wij als land voorop lopen op het gebied van emancipatie. Maar nog steeds zijn er teveel mensen die door maatschappelijke ongelijkheid een langere of lastigere weg moeten afleggen om hetzelfde te kunnen bereiken. Afkomst, kleur, geloof, uiterlijk, leeftijd, een beperking, seksuele oriëntatie, gender of hoe je daaraan uiting geeft, is nog steeds reden om iemand uit te sluiten. Een deel van de samenleving neemt gelukkig steeds vaker en steviger stelling tegen verwerpelijke uitingen en gedrag tegenover lhbtiq+ personen en vrouwen. Maar om echt een samenleving te creëren waarin voor iedereen een gelijkwaardige plek is, zal er een cultuurverandering moeten plaatsvinden.
Volgens minister Dijkgraaf moet Nederland een land worden waarin iedereen zichzelf kan zijn, iedereen kan worden wat die wil worden en iedereen de mogelijkheden heeft om zich te ontwikkelen en bij te dragen aan de samenleving. “Wij moeten een land willen zijn waarin dat vanzelfsprekend is, maar dat kunnen wij alleen samen bereiken. Die opdracht voel ik, en voelt het kabinet, daarom blijven wij ons de komende jaren inzetten voor een cultuurverandering in de samenleving zodat de barrières die er ook voor sommigen nog steeds zijn, iets lager worden.”
Emancipatie door alle ministeries
Niet alle vrouwen of lhbtiq+ personen hebben te maken met dezelfde ongelijkheid en vooroordelen. Daarbij speelt hun maatschappelijke positie een belangrijke rol. Gelijke deelname aan de samenleving wordt op dit moment vaak belemmerd door ongelijke behandeling, door structuren in organisaties die deze ongelijkheden in stand houden en door (culturele) normen en vooringenomen ideeën. Het kabinet staat voor gelijke rechten, kansen en vrijheden voor iedereen. Los van afkomst, kleur, geloof, uiterlijk, leeftijd, een beperking, seksuele oriëntatie, gender of hoe je daaraan uiting geeft. Daarom is emancipatie ook een opdracht aan het kabinet zelf. Om bij het maken van beleid te kijken hoe zij kunnen bijdragen aan emancipatie. Te lang zijn er wetten geschreven met in gedachten de situatie van een dominante groep en te weinig met het oog op de effecten voor andere groepen. Dit moet anders. Daarom zet het kabinet bijvoorbeeld in op het strikter toepassen van de gendertoets: Bij nieuw beleid wordt nagegaan hoe dit helpt aan het verminderen van de bestaande ongelijkheid tussen vrouwen en mannen in al hun diversiteit, of hoe het ervoor zorgt dat de bestaande hoeveelheid van gelijkheid tussen vrouwen en mannen niet afneemt.
Ongelijkheid op de arbeidsmarkt
Het kabinet bestrijdt ongelijkheid en discriminatie op de arbeidsmarkt, want internationaal gezien doet Nederland het niet goed. Een groot deel van de Nederlandse vrouwen werkt in deeltijd, dat beperkt de economische zelfstandigheid van deze vrouwen. Het kabinet wil daarom betaald werk aantrekkelijker maken voor mensen die nu nog geen betaald werk verrichten, of die weinig uren werken. Een systeemverandering is nodig om de deeltijdklem te doorbreken. Zo moeten mannen en vrouwen werk en (onbetaalde) zorgtaken beter kunnen verdelen. Daarom heeft kabinet in augustus 2022 betaald ouderschapsverlof ingevoerd en investeert het kabinet fors in de kinderopvang.
Sociale veiligheid
Vooral vrouwen en lhbtiq+ personen hebben vaker te maken met intimidatie, geweld en onveiligheid. De vanzelfsprekendheid waarmee vrouwen en lhbtiq+ personen in de maatschappij nog steeds negatief worden bejegend, zegt iets over de omgangsvormen. Dit zal niet veranderen als omstanders hiervan blijven wegkijken. Het blijven agenderen en inzetten op preventie is een speerpunt voor het kabinet. Daarom komt het kabinet begin volgend jaar met het Nationaal Actieplan Grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld. Mariëtte Hamer, onafhankelijke regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld, zal het actieplan de komende jaren versterken, aanjagen en inzetten op de noodzakelijke cultuurverandering in de samenleving.
Het kabinet blijft daarnaast stelling nemen tegen geweld, intimidatie, discriminatie en uitsluiting van lhbtiq+ personen, vrouwen en meisjes. Het werkt voor het verbeteren van welzijn, sociale acceptatie en sociale veiligheid van lhbtiq+ personen, vrouwen en meisjes, onder andere samen met Veilige Steden, Regenboogsteden en met Regenboogprovincies.
Het kabinet gaat daarnaast samen met de sportsector verkennen hoe de vrijheid, gelijkwaardigheid en sociale veiligheid van lhbtiq+, gender- en seksediverse personen in de (top)sport gewaarborgd kunnen worden.
Onderwijs
Het onderwijs moet een plek zijn waar iedere leerling zich in alle vrijheid en veiligheid kan ontwikkelen. Om dit te bereiken zet het kabinet onder meer in op het bevorderen van de sociale veiligheid van lhbtiq+ leerlingen, vrouwen en meisjes, het beperken van genderverschillen in het onderwijs en het tegengaan van genderstereotypering in het onderwijs. Het ministerie ondersteunt scholen om hen te ondersteunen bij het creëren van een veilig schoolklimaat waarin iedere leerling zich in alle vrijheid en veiligheid kan ontwikkelen. Minister Dijkgraaf heeft recent de inzet Werkagenda mbo en het bestuursakkoord Hoger Onderwijs en Wetenschap gelanceerd.
Gelijke behandeling en wetgeving
Gelijke behandeling begint met het garanderen van juridische gelijkheid. leder individu, moet ongeacht geslacht, leeftijd, seksuele oriëntatie, genderidentiteit en -expressie, geslachtskenmerken, etniciteit en andere kenmerken kunnen rekenen op een volledig gelijke behandeling. Daarom wordt dit jaar het wetsvoorstel over de toevoeging van handicap en seksuele gerichtheid als non-discriminatiegrond behandeld in de Eerste Kamer. Het kabinet is daarnaast in afwachting van het aangekondigde initiatiefwetsvoorstel tot regelen van een neutrale geslachtsvermelding in de overheidsadministratie, namelijk ‘X’. Het kabinet heeft een wetsvoorstel ingediend om ervoor te zorgen dat voor het wijzigen van de geslachtsregistratie de deskundigenverklaring niet meer noodzakelijk is.
Internationaal en Caribische delen van het Koninkrijk
Nederland zet zich al lang in voor harde afspraken binnen de Verenigde Naties, de Raad van Europa en de Europese unie over vrouwenrechten en gelijke rechten voor lhbtiq+ personen. Deze afspraken worden bedreigd door landen die er van af willen of zich niet aan deze afspraken willen houden. Daarom versterkt het kabinet zijn inzet op het beschermen en versterken ervan. Dit past ook binnen het recent geïntroduceerde Feministisch Buitenlandbeleid.
Voor wat betreft de Caribische delen van het Koninkrijk blijft het kabinet zich hard maken voor gelijke rechten voor en acceptatie van lhbtiq+ personen. Daarnaast werkt het aan een betere economische positie van vrouwen op de bijzondere gemeenten Bonaire, Sint Eustatius en Saba.
