Onze lidorganisatie Bureau Clara Wichmann heeft op 17 januari 2023 het onderzoeksrapport ‘Zelf zwangerschapsdiscriminatie aankaarten: een verkenning naar obstakels in de praktijk’ gepubliceerd.
Ondanks bestaande campagnes tegen zwangerschapsdiscriminatie die gericht zijn op het vergroten van de meldingsbereidheid onder vrouwen*, blijkt uit eerder onderzoek dat maar 11% van de vrouwen die zich gediscrimineerd voelt vanwege zwangerschap hier melding van maakt. Het nu uitgebrachte rapport onderzoekt welke problemen en obstakels vrouwen in de praktijk ervaren bij het aankaarten van zwangerschapsdiscriminatie en hoe deze aangepakt kunnen worden.
Het fenomeen zwangerschapsdiscriminatie is in Nederland meerdere malen in kaart gebracht, onder andere door het College voor de Rechten van de Mens. Er is echter nog weinig bekend over de rol van werkgevers en de invloed van onderliggende normen en verwachtingen bij zwangerschapsdiscriminatie.
Vrouwen die te maken krijgen met zwangerschapsdiscriminatie lijken er vrijwel alleen voor te staan. Er lijkt weinig begrip te zijn voor hun gevoel van onrechtvaardigheid en ze staan in het nadeel als ze besluiten de discriminatie te melden. Antidiscriminatie voorzieningen, advocaten en arbeidsrechtjuristen spelen een belangrijke rol in het bijstaan van deze vrouwen, maar kunnen niet de risico’s wegnemen die het melden of procederen met zich meebrengen.
Werkgevers lijken anderzijds sterker te staan als het gaat om discriminatie, ondanks de wettelijke bescherming van zwangeren. Er heerst vaak begrip voor de situatie van werkgevers als zij te maken krijgen met zwangere medewerkers. Bovendien kunnen werkgevers ervoor zorgen dat zwangerschapsdiscriminatie moeilijk te bewijzen is. Ook lijkt het makkelijk voor werkgevers om van een discriminatiemelding of procedure af te komen door middel van een schikking.
Werkgevers die een werknemer benadelen vanwege zwangerschap of jong ouderschap worden pas om verantwoording gevraagd als de desbetreffende vrouw zelf actie onderneemt. Er hangt daarmee veel af van de meldingsbereidheid van vrouwen die zich mogelijk in een arbeidsrechtelijk ondergeschikte, en vanwege de zwangerschap kwetsbare positie bevinden. De meldingsbereidheid van vrouwen vergroten lijkt dus een logische maatregel tegen zwangerschapsdiscriminatie. Echter, hiermee wordt veel van individuele vrouwen gevraagd. Dus zijn er ook maatregelen nodig waarmee vrouwen beter worden ondersteund en werkgevers worden aangepakt.
Daarom is het advies:
- Houd er in voorlichting aan zwangere vrouwen rekening mee dat het aankaarten van discriminatie veel van vrouwen vraagt. Met maatregelen gericht op het vergroten van meldingsbereidheid moet de last voor het oplossen van zwangerschapsdiscriminatie niet bij vrouwen komen te liggen.
- Moedig werkgevers aan om met alle werknemers die een kind verwachten, inclusief de mannen, het gesprek aan te gaan over het combineren van de zwangerschap, het ouderschap, de zorg voor het kind en werk.
- Neem ook verloskundigen mee in het signaleren en eventueel doorverwijzen bij zwangerschapsdiscriminatie.
- Verken mogelijkheden bij de Arbeidsinspectie om actiever toezicht te houden en te handhaven via sancties als het gaat om zwangerschapsdiscriminatie. Hierbij kan gedacht worden aan:
- beter toezicht op zwangerschapsbeleid en daaraan gekoppelde sancties;
- de rol van sancties bij de nieuwe Wet Toezicht gelijke kansen werving en selectie;
- en toezicht en sancties in het kader van het wetsvoorstel voor het verplicht stellen van een vertrouwenspersoon.
- Maak arbeidsrechtelijke procedures nog laagdrempeliger door de bewijslast voor schadevergoeding te verlagen en de bezwaartermijnen te verlengen.
- Onderzoek mogelijkheden voor arbeidsrechtelijke sancties in geval van zwangerschapsdiscriminatie en mogelijkheden om de rechtspositie van vrouwen te versterken door ook vergelijkend te kijken naar sanctiemogelijkheden bij zwangerschapsdiscriminatie in andere landen.
- Onderzoek de rol van werkgevers. Hierbij kan gedacht worden aan:
- onderzoek naar hoe werkgevers omgaan met bewijs van zwangerschapsdiscriminatie en schikkingen in geval van zwangerschapsdiscriminatie;
- onderzoek naar werkgevers die erin zijn geslaagd om een werkomgeving te faciliteren waarbinnen zwangerschap goed wordt ontvangen en behandeld.
- Richt een publiekscampagne op het vergroten van publieke verontwaardiging voor zwangerschapsdiscriminatie. Licht goede voorbeelden uit van werkgevers met een preventieve aanpak waarin ook aandacht is voor de rol van partners.
- Wees er in elke maatregel van bewust dat bij zwangerschapsdiscriminatie onderliggende normen en verwachtingen spelen rondom zwangerschap en werk en werkende moeders. Deze normen en verwachtingen kunnen het gedrag beïnvloeden van zwangere vrouwen, hun partners, werkgevers, hulpverleners en eventuele andere betrokkenen.
Het onderzoek ‘Zelf zwangerschapsdiscriminatie aankaarten: een verkenning naar obstakels in de praktijk’is uitgevoerd door Alicia Dibbets in het kader van de alliantie Ditwerktwel.nl, een samenwerking van Bureau Clara Wichmann, de Nederlandse Vrouwen Raad, Women Inc, Wo=Men en Movisie.
