In aanloop naar het WK voetbal voor vrouwen dat op 20 juli 2023 begint onderzocht WOMEN Inc. de berichtgeving over het Nederlandse vrouwen- en mannenvoetbal. Uit het onderzoek blijkt dat er grote verschillen bestaan in zowel de hoeveelheid wedstrijden waarover bericht wordt als in de manier waarop de spelers in beeld worden gebracht. Van alle Eredivisiewedstrijden die op televisie te zien zijn wordt 91% gespeeld door mannen. Ook worden voetballende vrouwen anders in beeld gebracht dan voetballende mannen: slechts in 16% van de foto’s in nieuwsartikelen worden vrouwen actief in beeld gebracht tegenover 56% bij de mannen. In het onderzoek zijn onder andere de uitingen van de NOS en NU.nl over de Eredivisies onderzocht en is de berichtgeving over het EK van de vrouwen en de mannen vergeleken.
Groot verschil in representatie
Het startpunt van het onderzoek is de representatie van het vrouwenvoetbal versus het mannenvoetbal, oftewel de hoeveelheid en de lengte van uitzendingen en nieuwsartikelen. Wanneer je alle uitzendingen van NOS en ESPN bij elkaar optelt komt het neer op het volgende: wanneer je een Eredivisie voetbalwedstrijd (live of in samenvatting) op televisie ziet, is de kans 91% dat het om de Mannen Eredivisie gaat. De Vrouwen Eredivisie maakt 9% uit van de speeltijd die te zien is op beide zenders. De keuzes over programmering worden voornamelijk gemaakt op basis van de hoge kijkcijfers van de wedstrijden uit de Mannen Eredivisie. Bij de Vrouwen Eredivisie zit echter een enorm groeipotentieel, zo zegt ook Rob Labree, Director of Programming & Production van ESPN in het onderzoek: “Sinds we standaard een wedstrijd van de vrouwen uitzenden op zondagmiddag, worden de kijkcijfers steeds beter. De Vrouwen Eredivisie lijkt dus een eigen schare vaste volgers te hebben.”
Ook bij de onderzochte online nieuwsmedia is het verschil in representatie groot: gemiddeld publiceren de nieuwsmedia over 82% van de wedstrijden bij de Mannen Eredivisie, ten opzichte van 25% van de Vrouwen Eredivisie. Daarnaast zijn de artikelen over de mannen bijna twee keer zo lang als de artikelen over de vrouwen.
De actieve man en de passieve vrouw
Uit eerder onderzoek blijkt dat vrouwen op foto’s en in televisiebeelden in de sportmedia vaak passief en in traditioneel vrouwelijke poses in beeld worden gebracht. Die stereotype beelden kunnen onbewuste vooroordelen over vrouwen en mannen bevestigen. Na analyse van online nieuwsberichten over de twee Eredivisies blijkt dat bij de mannen in 56% van de artikelen die foto’s bevatten ze actief in beeld zijn gebracht, tegenover slechts 16% bij de vrouwen. De vrouwen zijn met name passief in beeld: in veel gevallen zelfs zonder enige context van het voetbal maar eerder knuffelend op het veld of lachend in de camera.
In gesprek met de chefs van verschillende sportredacties werd gebrekkige beschikbaarheid van beelden vaak als mogelijke oorzaak hiervan genoemd. Deze hypothese is getoetst door in beeldbanken die de verschillende media gebruiken te kijken naar de bestaande opties. Daaruit blijkt dat waar bij een artikel over de Vrouwen Eredivisie gekozen is voor een passieve foto, in tweederde van de gevallen een beeld beschikbaar is waarop een actie te zien is – in dezelfde beeldbank, van dezelfde wedstrijd en van dezelfde fotograaf.
Taalgebruik zorgt voor normstelling
Ook op het gebied van taal verschilt de berichtgeving over het vrouwenvoetbal van die over het mannenvoetbal. Bij de mannen wordt in de koppen boven nieuwsartikelen slechts bij hoge uitzondering een referentie gemaakt naar man-zijn, terwijl dat bij de vrouwen in 97% van de gevallen gebeurt. Daarnaast komt het woord ‘vrouw’ in de berichtgeving over de vrouwen 6 keer vaker voor dan het woord ‘man’ in de berichtgeving over de mannen. Oftewel: journalisten refereren bij vrouwen constant aan hun vrouw zijn, bij mannen doen ze dat niet.
Emma Lok, WOMEN Inc.: “We weten dat meiden en vrouwen eerder geneigd zijn deel te nemen aan traditioneel ‘mannelijke’ sporten wanneer ze andere vrouwen zien in de desbetreffende sport. Daarom is het goed dat de aandacht voor het vrouwenvoetbal groeit. Uit ons onderzoek blijkt echter dat de media het mannenvoetbal nog steeds neerzetten als de norm, het vrouwenvoetbal als de uitzondering. Dat heeft gevolgen voor ons beeld van het voetbal in het algemeen en het beleid dat daarop gemaakt wordt. Tevens laten de media de kans liggen om te laten zien dat voetbal, ook op topniveau, voor iedereen is.”
